Na rynku budownictwa energetycznego można wyróżnić trzy segmenty:
- przesył i dystrybucję energii elektrycznej,
- wytwarzanie energii elektrycznej,
- przesył i dystrybucję gazu.
Dobre wieści płyną z rynku przesyłu energii elektrycznej, na którym Polskie Sieci Elektroenergetyczne (PSE) zapowiadają dalsze inwestycje. Prezes URE zatwierdził Plan rozwoju w zakresie zaspokojenia obecnego i przyszłego zapotrzebowania na energię elektryczną na lata 2021 - 2030. Suma nakładów inwestycyjnych przewidzianych w nim wynosi około 14 mld zł w cenach z 2019 roku. W lutym 2021 roku rozpoczęły się badania dna Morza Bałtyckiego. W 2022 roku mają się rozpocząć prace na linii Kozienice – Miłosna, na budowę której PSE otrzymało już zgodę środowiskową. W ciągu 10 najbliższych lat PSE zapowiada inwestycje w infrastrukturę przesyłową na Dolnym Śląsku o wartości około 950 mln zł.
W 2021 roku największy wpływ na krajowy rynek energetyczny miały wydarzenia na rynku europejskim, w tym przede wszystkim wzrost ceny certyfikatów emisji CO2 oraz cen gazu. Presja cenowa wymusza w takich krajach jak Polska przyspieszoną transformację energetyczną, która jest obecnie niedostosowana do dostępnych technologii niskoemisyjnych. W tym kontekście coraz większego znaczenia nabiera wykorzystanie energii źródeł odnawialnych. W 2021 roku Polska była importerem netto energii elektrycznej, jednak na uwagę zasługuje fakt, że w ciągu roku przewaga importu nad eksportem zmalała z 13 224 GWh do 820 GWh.
Produkcja energii elektrycznej w Polsce w GWh
Źródło: na podstawie danych PSE, Od początku 2021 roku produkcja elektrowni przemysłowych jest wliczana do poszczególnych kategorii elektrowni zawodowych."
Wielkość jak i strukturę inwestycji energetycznych determinuje polityka energetyczna Polski. W lutym 2021 roku Rada Ministrów uchwaliła Politykę Energetyczną Polski do 2040 roku (PEP 2040). Dokument wyznacza kierunki rozwoju sektora energetycznego. Strategia ma się opierać na trzech filarach: sprawiedliwej transformacji wszystkich regionów, zeroemisyjnym systemie energetycznym oraz dobrej jakości powietrza.
W zakresie mixu energetycznego stawia ona za cel osiągnięcie w 2030 roku następujących wskaźników:
- nie więcej niż 56% węgla w wytwarzaniu energii elektrycznej
- co najmniej 23% OZE w końcowym zużyciu energii brutto.
Emisja gazów cieplarnianych powinna spaść do 2023 roku o 30% w stosunku do stanu z 1990 roku.
Polska będzie dążyć do zapewnienia możliwości pokrycia zapotrzebowania na moc własnymi źródłami, przy jednoczesnym umożliwieniu swobodnej wymiany transgranicznej.
W Polityce Energetycznej Polski do 2040 roku założono, że pierwsza w Polsce elektrownia jądrowa powstanie do 2033 roku. W 2021 roku podjęto decyzję, że elektrownia jądrowa będzie zlokalizowana w Lubiatowo-Kopalino w gminie Choczewo (powiat wejherowski, woj. pomorskie). W 2033 roku powinien zostać uruchomiony pierwszy blok elektrowni jądrowej o mocy około 1-1,6 GW. Kolejne bloki będą oddawane do użytku co 2-3 lata, a cały program jądrowy zakłada budowę 6 bloków.
Coraz większe zainteresowanie wśród polskich firm budzą małe elektrownie jądrowe. W 2021 roku podpisano dwie pierwsze umowy w sprawie budowy nowoczesnych małych, modularnych elektrowni atomowych. Warto też odnotować, że w grudniu 2021 roku została opublikowana Polska Strategia Wodorowa do roku 2030 z perspektywą do roku 2040.
Polska stoi obecnie przed rozpoczęciem wygaszania najstarszych węglowych bloków energetycznych. Już w 2021 roku PGE i Tauron wyłączyli z eksploatacji bloki węglowe o łącznej mocy ponad 1 800 MW. Działania firm energetycznych są skoncentrowane na realizacji inwestycji dążących do neutralności klimatycznej. PGE m.in. przygotowuje projekt największej morskiej farmy wiatrowej na Morzu Bałtyckim oraz pracuje nad budową dwóch bloków gazowo-parowych przy Elektrowni Dolna Odra. Ważnym wydarzeniem w energetyce jest także fuzja Orlenu, Lotosu i PGNiG. Stworzenie multienergetycznego przedsiębiorstwa może stać się bezprecedensowym wydarzeniem na krajowym rynku, który może zmienić układ sił na mapie energetycznych interesów Europy.
W czerwcu 2021 roku Urząd Regulacji Energetyki przedstawił dokument Informacja na temat planów inwestycyjnych w nowe moce wytwórcze w latach 2020-2034. Analiza pozyskanych przez URE danych wskazuje, że w latach 2020-2034 przedsiębiorstwa energetyczne planują oddać do eksploatacji łącznie ponad 14,2 GW nowych mocy wytwórczych. Jednocześnie liczba planowanych wycofań mocy wytwórczych z eksploatacji w tym okresie wynosi około 18,8 GW.
Powodami odstawień jednostek wytwórczych jest brak możliwości lub zasadności dostosowania do coraz wyższych wymogów środowiskowych wynikających m.in. z konkluzji BAT, wiek i poziom wyeksploatowania jednostek, a także poziom efektywności ekonomicznej działalności poszczególnych jednostek. Ankietowani wytwórcy zaplanowali łączne nakłady inwestycyjne w nowe moce wytwórcze na poziomie około 76 mld zł (w cenach bieżących) w okresie 2020-2034. Przy czym około 60% planowanych łącznych nakładów dotyczyć będzie jednostek wytwórczych wiatrowych off-shore, a około 15% jednostek na gazie ziemnym.
PEP 2040 zakłada wybudowane elektrowni morskich o mocy 5,9 GW do 2030 roku. Obowiązująca ustawa z dnia 20 maja 2016 roku o inwestycjach w zakresie elektrowni wiatrowych wprowadziła jedną z najbardziej restrykcyjnych w Europie zasad odległościowych – tzw. zasadę 10H, czyli dziesięciokrotność wysokości elektrowni wiatrowej jako minimalną odległość nowej inwestycji od istniejących zabudowań mieszkalnych i form ochrony przyrody. Była to odpowiedź na społeczne niezadowolenie w niektórych rejonach kraju związane z gwałtownym rozwojem elektrowni wiatrowych. Jej skutkiem było ograniczenie możliwości lokowania nowych elektrowni wiatrowych oraz inicjowania nowych projektów farm wiatrowych, a także zablokowanie rozwoju budownictwa mieszkalnego w sąsiedztwie istniejących elektrowni. Obecnie trwają prace nad nowelizacją tej ustawy, która ma na celu odblokowanie rozwoju energetyki wiatrowej.
Ministerstwo Klimatu i Środowiska, Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz PGE podejmą wspólne działania na rzecz rozwoju elektrowni szczytowo-pompowych. List intencyjny w tej sprawie podpisano 22 października 2021 roku. Wytypowano kilka miejsc z warunkami sprzyjającymi budowie elektrowni szczytowo-pompowych. Grupa PGE posiada projekt elektrowni szczytowo-pompowej Młoty o mocy około 750 MW w woj. dolnośląskim.
Napaść Rosji na Ukrainę spowodowała, że coraz głośniej podnosi się potrzebę uniezależnienia się od importu gazu ziemnego z Rosji, z której aktualnie pochodzi około 60% importowanego surowca.
Dla zwiększenia wykorzystania gazu w gospodarce kluczowy jest rozwój infrastruktury jego dostarczania i magazynowania. PEP 2040 zakłada, że w najbliższych latach udział LNG w zużyciu gazu ziemnego w Polsce może wynieść nawet do 30%, czego skutkiem będzie rozbudowa infrastruktury LNG oraz przesyłowej na granicach z innymi państwami, tj.:
- rozbudowa terminalu LNG w Świnoujściu do przepustowości (odbioru i regazyfikacji) 8,3 mld m3 rocznie;
- budowa terminalu regazyfikacyjnego gazu ziemnego w Zatoce Gdańskiej (FSRU), pierwszy etap, zapewniający przepustowość na poziomie co najmniej 4,5 mld m3 planowany jest do przekazania do użytkowania po 2025 roku;
- budowa Baltic Pipe – gazociągu pomiędzy złożami gazu na Norweskim Szelfie Kontynentalnym a Polską złożonego z połączeń Norwegia-Dania, Dania-Polska (podmorskie połączenie) oraz rozbudowa polskiego i duńskiego systemu przesyłowego, inwestycja ma zostać zrealizowana do października 2022 roku, umożliwiając import 10 mld m3 gazu ziemnego oraz eksport 3 mld m3 ;
- budowa połączenia ze Słowacją – do zdolności importu 5,7 mld m3 i eksportu 4,7 mld m3 rocznie;
- budowa połączenia z Litwą (GIPL) – do zdolności importu 1,9 mld m3 i eksportu 2,4 mld m3 rocznie;
- projekty nowych gazowych połączeń transgranicznych Polska – Czechy i Polska – Ukraina;
- rozbudowa krajowych sieci przesyłowych i dystrybucyjnych gazu ziemnego;
- projekty wykorzystania stacji regazyfikacji skroplonego gazu ziemnego wraz z lokalnymi sieciami wyspowymi (tzw. wirtualnych gazociągów LNG);
- rozbudowa pojemności i mocy odbioru z podziemnych magazynów gazu do poziomu minimum 4 mld m3 do sezonu zimowego 2030/2031.
Tak więc perspektywy dla budownictwa energetyczno-przemysłowego w Polsce są pomyślne. Szacunkowa wartość realizowanych i planowanych inwestycji do 2026 roku to 253 mld zł, z czego 30 mld zł przypada na inwestycje w budowie, a pozostała część na inwestycje, które są na etapie przetargu lub planowania.