4.1. Zarządzanie wpływem na środowisko, Odpowiedzialność środowiskowa
4.1. Zarządzanie wpływem na środowisko
4.1.1. Polityki i odpowiedzialność
[GRI 3-3] [GRI 306-1] [ESRS E1-2] [ESRS E2-1] [ESRS E3-1] [ESRS E4-2] [ESRS E5-1]
BUDIMEX SA
Nadrzędnym dokumentem w Budimex SA regulującym zarządzanie wpływem na środowisko i klimat jest Polityka Zintegrowanego Systemu Zarządzania. Zawiera ona zobowiązania oraz zasady dotyczące ograniczania ingerencji w środowisko naturalne, takie jak efektywne wykorzystanie zasobów naturalnych oraz promowanie odpowiedzialności ekologicznej.
Spółka jest świadoma wpływu, jaki może wywierać swoją działalnością na środowisko i klimat, w wymiarze:
- lokalnym – poprzez ingerencję w funkcjonowanie ekosystemów w wyniku prac budowlanych,
- globalnym – poprzez oddziaływanie (pozytywne lub negatywne) na klimat.
W celu poprawy efektów działalności środowiskowej Budimex SA wdrożył system zarządzania środowiskowego oparty na wymaganiach normy PN-EN ISO 14001:2015. Spółka poddała się certyfikacji przez zewnętrzną, niezależną i akredytowaną jednostkę certyfikującą. W ramach systemu zarządzania opracowane zostały cele, a także wskaźniki, za pomocą których monitorowany jest wpływ firmy na środowisko. Odpowiedzialność za zarządzanie obszarem środowiskowym wynika z przyjętych procedur wewnętrznych.
MOSTOSTAL KRAKÓW SA
Nadrzędnym dokumentem w Mostostal Kraków SA regulującym zarządzanie środowiskowe jest Polityka Zintegrowanego Systemu Zarządzania. Zawiera ona zobowiązania spółki dotyczące minimalizacji emisji zanieczyszczeń oraz ilości generowanych odpadów, a także systematycznego podnoszenia świadomości ekologicznej. Dodatkowo spółka deklaruje ochronę zasobów naturalnych m.in. poprzez ograniczanie zużycia wody, paliw oraz energii elektrycznej.
Mostostal Kraków SA wdrożył system zarządzania wpływem na środowisko oparty na wymaganiach normy PN-EN ISO 14001:2015. Spółka poddała się certyfikacji przez zewnętrzną, niezależną i akredytowaną jednostkę certyfikującą. Odpowiedzialność za zarządzanie obszarem środowiskowym wynika bezpośrednio z przyjętych procedur wewnętrznych.
W 2023 r. Mostostal Kraków SA zobowiązał się ograniczyć zużycie paliw poprzez wymianę floty samochodowej.
GRUPA FBSERWIS
Polityka zarządzania wpływem na środowisko w Grupie FBSerwis bazuje na wymogach Decyzji wykonawczej Komisji (UE) 2018/1147 z dnia 10 sierpnia 2018 r., ustanawiającej konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) w odniesieniu do przetwarzania odpadów. Konkluzje te zostały wdrożone w spółce w 2022 r. i dotyczą emisji pyłów, gazów, odorów, ścieków, odpadów i hałasu oraz zużycia energii i postępowania w przypadku awarii. Na wypadek powstawania takich emisji opracowano i wdrożono odpowiednie procedury zapobiegające. W sytuacjach, w których zapobieganie jest niemożliwe, zastosowanie mają procedury ograniczające emisje, minimalizujące ich wpływ oraz służące monitorowaniu podejmowanych działań. Odpowiedzialność za zarządzanie wpływem na środowisko wynika z procedur wewnętrznych przyjętych przez spółkę.
W Grupie FBSerwis wdrożono procedury PO (FBS-Z)-06-02, dotyczące systemu zarządzania wpływem na środowisko w poszczególnych spółkach (FBSerwis Dolny Śląsk, FBSerwis Karpatia, FBSerwis Kamieńsk, FBSerwis Wrocław).
Integralną częścią tych procedur są załączniki:
- Wykaz strumieni ścieków i gazów odlotowych,
- Zarządzanie strumieniem odpadów,
- Plan zarządzania w przypadku awarii,
- Plan zarządzania odorami,
- Plan zarządzania hałasem i wibracjami,
- Plan racjonalizacji zużycia energii i rejestr bilansu energetycznego.
W spółce FBSerwis Wrocław wdrożone zostały systemy zarządzania PN-EN ISO 9001:2015 oraz ISO 14001:2015.
Zasady Polityki Zintegrowanego Systemu Zarządzania związane z wpływem na środowisko
W spółkach Grupy Budimex wprowadzono zindywidualizowane podejście do kwestii zarządzania wpływem na środowisko i klimat, dostosowane do modeli biznesowych tych podmiotów. Obszarem tym zarządza Dyrektor Biura ESG, Jakości i Ochrony Środowiska [1].
BUDIMEX SA
W obowiązującym w Budimex SA systemie, którego osią są Zasady polityki Zintegrowanego Systemu Zarządzania, podstawowe założenia to:
- minimalizacja negatywnego wpływu działalności spółki na środowisko naturalne,
- efektywne korzystanie z zasobów naturalnych, energii i materiałów dzięki energooszczędnym rozwiązaniom oraz materiałom pochodzącym z recyklingu,
- ograniczanie ilości generowanych odpadów, zużycia wody i energii oraz emisji gazów cieplarnianych.
Budimex SA działa według przyjętych procedur, instrukcji i standardów środowiskowych. Działalność operacyjna, czyli realizacja kontraktów budowlanych, jest zgodna z procedurami zarządzania środowiskowego oraz wewnętrznymi standardami działania, m.in. w zakresie ochrony środowiska.
Standardy ochrony środowiska Budimex SA regulują zasady właściwego zabezpieczania wód, gruntu, powietrza i różnorodności biologicznej w trakcie robót budowlanych oraz procesów pomocniczych.
Standardy te dotyczą:
- magazynowania odpadów niebezpiecznych w sposób bezpieczny dla środowiska,
- bezpiecznego operowania paliwami płynnymi podczas magazynowania i tankowania sprzętu i pojazdów,
- bezpiecznego operowania substancjami niebezpiecznymi podczas ich magazynowania i użytkowania,
- wyposażania budów w tzw. apteczkę ekologiczną, w celu sprawnej likwidacji niewielkich wycieków i rozlewów,
- organizacji prac powodujących emisję pyłów do powietrza,
- organizacji prac powodujących emisję hałasu,
- organizacji prac powodujących wibracje,
- organizacji prac wykonywanych w korycie rzeki lub w basenie jeziora, stawu czy morza, a także w zbliżeniu cieków i zbiorników wodnych oraz na linii brzegowej cieków i zbiorników wodnych w sposób bezpieczny dla środowiska wodnego,
- organizacji prac związanych z odwodnieniami w sposób zapewniający ochronę wód przed emisją zawiesin,
- czyszczenia kół pojazdów z błota oraz urządzeń zanieczyszczonych betonem, mieszankami cementowo-wapiennymi lub gipsowymi w sposób bezpieczny dla środowiska wodno-gruntowego,
- zapewnienia skutecznej ochrony drzew i krzewów przed uszkodzeniem lub zniszczeniem podczas prac budowlanych,
- zapewnienia skutecznej ochrony i minimalizacji strat w populacjach płazów podczas prac budowlanych,
- czytelnego i zrozumiałego oznakowania miejsc gromadzenia odpadów, infrastruktury chroniącej środowisko i miejsc prowadzenia monitoringu środowiskowego.
Przed rozpoczęciem prac budowlanych dokonywana jest identyfikacja aspektów środowiskowych, które podlegają nadzorowi. Identyfikowane są one według wewnętrznej procedury, która określa jednolity sposób oceny poprzez ustalenie:
- charakteru wpływu na środowisko (pozytywny/neutralny/negatywny),
- skali oddziaływania aspektu na środowisko,
- czasu trwania wywieranego wpływu,
- intensywności oddziaływania poprzez określenie skali wpływu,
- wymagań prawnych dotyczących danego aspektu,
- prawdopodobieństwa wystąpienia.
Na podstawie zidentyfikowanych potencjalnych zagrożeń dla środowiska i wpływu na środowisko planowanych prac budowlanych uzgadniany jest wewnętrznie plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (dalej: plan BIOZ), który od 1 stycznia 2024 r. przekształcony został w plan ochrony środowiska (dalej: plan OŚ). Dokument ten zawiera plan gospodarowania odpadami, który określa sposoby selektywnego gromadzenia odpadów, oznakowanie oraz dopuszczalne sposoby zagospodarowania odpadów powstających na budowach, a także plan zadań środowiskowych, który na podstawie zidentyfikowanej działalności określa rodzaje emisji i wskazuje zagrożenia oraz działania ochronne i minimalizujące oddziaływanie na środowisko naturalne podczas prac budowlanych.
Plan zadań środowiskowych określa:
- interakcję budowy z otoczeniem i sposób ograniczania uciążliwości powodowanej przez wykonywanie robót budowlanych oraz analizę otoczenia budowy i zaplecza pod kątem sąsiedztwa z infrastrukturą wrażliwą (np. szkoły, szpitale, osiedla mieszkalne), zakładem przemysłowym o zwiększonym lub dużym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej czy zakładem o zwiększonym reżimie sanitarnym – w takich przypadkach plan wskazuje też sposób postępowania,
- funkcjonowanie socjalnych, technicznych i produkcyjnych zapleczy budów w sposób zapewniający oszczędne gospodarowanie terenem, badanie możliwości posadowienia zaplecza budowy w danym miejscu, odpowiedniego zabezpieczenia terenu a także przywrócenia terenu do stanu pierwotnego po zakończeniu budowy,
- zasady korzystania z wody i odprowadzania ścieków z uwzględnieniem najbezpieczniejszego dla danych warunków zaopatrzenia budowy w wodę i odprowadzania ścieków,
- zasady zabezpieczenia środowiska gruntowo-wodnego przy pracach budowlanych,
- prace ziemne związane z wydobywaniem mas ziemnych (w tym zanieczyszczonych) i wskazuje zabezpieczenia dla środowiska gruntowo-wodnego,
- źródła emisji odpadów ze wskazaniem sposobów postępowania ograniczających tę emisję – w tym sposobów zabezpieczenia środowiska gruntowo-wodnego przed działaniem odpadów,
- źródła emisji zanieczyszczeń do powietrza z określeniem sposobów minimalizacji emisji,
- źródła emisji hałasu i wibracji ze wskazaniem zabezpieczeń i sposobów jej minimalizacji,
- zużycie surowców naturalnych i materiałów z uwzględnieniem oszczędnego gospodarowania nimi i stosowania materiałów recyklingowych,
- zasady operowania substancjami niebezpiecznymi ze wskazaniem zabezpieczeń,
- wpływ na różnorodność biologiczną ze wskazaniem działań ograniczających i minimalizujących ten wpływ,
- wpływ na dziedzictwo kulturowe ze wskazaniem działań ograniczających i minimalizujących ten wpływ,
- potencjalne sytuacje awaryjne ze wskazaniem wyposażenia ratunkowego.
Dodatkowo monitorowaniu podlega zużycie paliw i energii stosowanych do napędu maszyn, pojazdów i instalacji w procesie budowlanym – ich eksploatacja powinna przebiegać w sposób oszczędny i minimalizujący emisje do środowiska.
Za realizację działań operacyjnych określonych w planie BIOZ oraz planie OŚ odpowiada każda jednostka organizacyjna Budimex SA, dla której zidentyfikowano aspekty mające wpływ na środowiskowo i klimat. Następnie podlegają one ocenie, w wyniku której zostają wskazane istotne zagrożenia i szanse generowane przez działalność spółki. W odniesieniu do znaczących aspektów środowiskowych określane są działania, które poddawane są analizie wpływu na środowisko. Na tej podstawie ustanawiane są cele Budimex SA w zakresie ochrony środowiska.
Aspekty znaczące, zidentyfikowane przez organizację w 2023 r., są ściśle związane z rodzajem prowadzonej działalności i dotyczą:
- emisji znacznych ilości odpadów budowlanych w postaci nieprzydatnych mas ziemnych i materiałów rozbiórkowych, powstawania odpadów niebezpiecznych oraz zagrożeń związanych z powstawaniem tych odpadów,
- odzysku odpadów prowadzonego na budowach i związanych z tym szans środowiskowych w postaci znacznego zmniejszenia ilości generowanych odpadów budowlanych oraz oszczędności surowców naturalnych,
- emisji zanieczyszczeń do powietrza w związku z wykorzystaniem sprzętu i pojazdów o napędzie spalinowym orazz eksploatacją własnych źródeł ciepła,
- działalności zapleczy produkcyjnych budów – w tym wytwórni mas bitumicznych, węzłów betoniarskich izwiązanych z nimi zagrożeń dla powierzchni ziemi,
- prowadzenia prac w korytach rzek czy w basenach zbiorników wodnych oraz na liniach brzegowych cieków izbiorników wodnych, które skutkują zmianą przepływu wód i niosą ryzyko ich zanieczyszczenia,
- wpływu na różnorodność biologiczną poprzez prowadzenie wycinki drzew i krzewów będących w kolizji zbudowaną infrastrukturą (np. drogową czy kolejową),
- zużycia dużych ilości surowców, materiałów, paliw i energii.
Dla aspektów tych podjęto szereg działań minimalizujących, mających na celu ograniczenie ich negatywnego wpływu oraz maksymalizację zysków środowiskowych poprzez:
- optymalizację projektów i zbilansowanie mas ziemnych (wykop/nasyp),
- wdrażanie zasad gospodarki o obiegu zamkniętym,
- stosowanie zasad dotyczących kwalifikowania i gospodarowania materiałami pozyskanymi w ramach robót, ułatwiających identyfikację materiałów, możliwości ich użycia a także wskazujących prawne aspekty takiej działalności,
- wdrożenie dokumentacji mającej na celu bezpieczne przekazanie materiału ziemnego do wykorzystania przez podmioty nieprowadzące działalności gospodarczej,
- ustalanie dla każdego kontraktu, przed rozpoczęciem realizacji inwestycji, planu gospodarki odpadami określającego rodzaje przewidzianych do wytworzenia odpadów, sposób bezpiecznego i dopuszczonego w spółce gromadzenia odpadów, sposób oznakowania miejsc gromadzenia i pojemników na odpady a także sposób zagospodarowania odpadów,
- efektywną pracę sprzętu i pojazdów o napędzie spalinowym,
- wymianę starych jednostek sprzętowych na spełniające wymagania Stage IV i Euro 6,
- wdrażanie sprzętu i pojazdów o napędzie elektrycznym,
- dopuszczanie na budowy tylko sprawnych jednostek sprzętowych i pojazdów,
- organizację zapleczy budów w istniejących obiektach,
- ograniczanie strat w drzewostanie dzięki nadzorowi nad prowadzonymi pracami związanymi z usuwaniem drzew i krzewów będących w kolizji z prowadzoną inwestycją, pod kątem zgodności z dokumentacją inwestora w celu uniknięcia wycinki roślin nieprzeznaczonych do usunięcia,
- prowadzenie prac z uwzględnieniem ich specyfiki oraz specyfiki danych obszarów a także zapewnienie właściwych działań środowiskowych (np. nadzoru przyrodniczego, sprawdzania drzew i krzewów pod kątem występowania wnich gniazd ptaków i nietoperzy),
- dodatkowe, dobrowolne nasadzenia roślinności, w tym akcję sadzenia drzew (w ramach kampanii „Zielony Kwiecień” – więcej w podrozdziale 4.1.6.).
Stosowane standardy działania dla Budimex SA dotyczą:
- bezpiecznego magazynowania odpadów niebezpiecznych,
- bezpiecznego operowania paliwami płynnymi podczas magazynowania i tankowania sprzętu i pojazdów,
- bezpiecznego operowania substancjami niebezpiecznymi podczas magazynowania i użytkowania tych substancji,
- wyposażenia budów w ekologiczny zestaw ratunkowy, w celu sprawnej likwidacji niewielkich wycieków i rozlewów, aby zapobiec zanieczyszczaniu środowiska naturalnego,
- systemu oznakowania środowiskowego, wprowadzającego czytelne i zrozumiałe oznakowanie miejsc gromadzenia odpadów, infrastruktury chroniącej środowisko i miejsc prowadzenia monitoringu środowiskowego,
- redukcji uciążliwości hałasowej i pyłowej, m.in. przy prowadzeniu odzysku odpadów.
Wpływ spółki na środowisko generują w znacznej części dostawcy usług i wyrobów, dlatego dla Budimex SA istotne są porozumienie i współpraca z partnerami biznesowymi również w kwestii ochrony środowiska naturalnego. Partnerzy biznesowi poddawani są kwalifikacji wstępnej – weryfikowana jest ich działalność pod kątem zgodności z przepisami ochrony środowiska. Dostawcy, decydując się na współpracę, zobowiązują się do postępowania zgodnie z zasadami obowiązującymi w spółce (procedury, instrukcje, standardy i inne wewnętrzne regulacje). Podwykonawcy działający na terenie prowadzonych przez firmę inwestycji przechodzą szkolenia dotyczące gospodarowania odpadami oraz postępowania w przypadku awarii w środowisku. Oceniane jest doświadczenie dostawcy i jego odpowiedzialność m.in. w dziedzinie wpływu na środowisko. Więcej informacji na temat odpowiedzialnego kształtowania łańcucha dostaw można znaleźć w rozdziale 7.5.
MOSTOSTAL KRAKÓW SA
Podstawowymi zasadami Polityki Zintegrowanego Systemu Zarządzania w obszarze wpływu na środowisko w Mostostal Kraków SA są:
- ciągłe zmniejszanie wpływu działalności firmy na środowisko naturalne,
- spełnianie wymagań i zobowiązań wynikających z obowiązujących przepisów prawnych i norm,
- minimalizacja powstawania odpadów oraz emisji substancji niebezpiecznych,
- systematyczne podnoszenie świadomości środowiskowej pracowników oraz dostawców,
- ochrona zasobów naturalnych poprzez ograniczanie ilości wytwarzanych odpadów oraz zużycia wody, energii elektrycznej i paliw.
Odpowiedzią spółki na powyższe wyzwania są opracowane i wdrożone procedury, takie jak:
- Organizacja i zarządzanie środowiskiem na kontrakcie,
- Identyfikacja i kwalifikacja aspektów środowiskowych,
- Sprawozdawczość emisyjna i monitoring efektu ekologicznego,
- Instrukcja kwalifikowania i gospodarowania materiałami pozyskiwanymi w ramach robót,
- Szczegółowe zasady ewidencji środków trwałych i przedmiotów niskocennych – zawierających substancje kontrolowane,
- Monitorowanie i pomiary środowiskowe,
- Awarie i incydenty środowiskowe.
Wpływ Mostostal Kraków SA na środowisko związany jest w dużym stopniu z funkcjonowaniem Wytwórni Konstrukcji Stalowych w Krakowie i Kleszczowie. Na tym terenie prace realizowane są zarówno przez siły własne firmy, jak przez i partnerów biznesowych. Dostawcy usług przechodzą szkolenie z obowiązujących w spółce procedur dotyczących ochrony środowiska, w tym z zasad postępowania w przypadku awarii w środowisku.
GRUPA FBSERWIS
Podstawowymi aspektami obowiązującej w firmie Polityki ochrony środowiska są:
- zobowiązanie do ochrony środowiska, w tym zapobiegania awariom, zanieczyszczeniom i wypełniania zobowiązań zgodności,
- ciągłe doskonalenie systemu zarządzania jakością i środowiskiem, w celu poprawy efektów działalności środowiskowej,
- ciągłe podwyższanie efektywności środowiskowej instalacji.
Zasady polityki systemu zarządzania wpływem na środowisko, które wynikają z wymogów Decyzji wykonawczej Komisji (UE) 2018/1147 z dnia 10 sierpnia 2018 r., ustanawiającej konkluzje dotyczące najlepszych dostępnych technik (BAT) w odniesieniu do przetwarzania odpadów, dotyczą:
- działań kontrolnych, ograniczających i ochronnych w związku z powstawaniem emisji pyłów i gazów, odorów, ścieków oraz hałasu,
- monitoringu i zarządzania strumieniami odpadów od momentu ich przyjęcia, poprzez proces przetwarzania, dokońcowego zagospodarowania pozostałości z przetwarzania,
- działań zapobiegających i ograniczających skutki wystąpienia potencjalnych awarii mających negatywny wpływ na środowisko,
- działań monitorujących i ograniczających zużycie energii.
Odpowiedzią firmy na te wyzwania są opracowane i wdrożone procedury:
- procedura kontroli i sposobów ograniczania odprowadzanych do środowiska zanieczyszczeń w postaci emisji gazów, pyłów oraz ścieków,
- procedura postępowania z odpadami,
- plan zarządzania w przypadku awarii,
- plan zarządzania odorami,
- plan zarządzania hałasem,
- plan racjonalizacji zużycia energii.
Zmiany w zarządzaniu obszarem środowiskowym
BUDIMEX SA
W roku 2023 spółka prowadziła stały nadzór nad swoim wpływem na środowisko i monitorowała aspekty środowiskowe. W związku z tym dokonano gruntownej analizy dokumentacji środowiskowej, pomagającej w identyfikacji zagrożeń i szans dla środowiska naturalnego. Od 2024 r. wdrożono nową/zaktualizowaną dokumentację środowiskową. Tym samym wyłączono dokumentację środowiskową ze struktur BHP i opracowano oddzielny zestaw dokumentów, dotyczący zagadnień środowiskowych. Zmodyfikowano procedurę operacyjną Zarządzanie środowiskowe oraz kwestionariusz identyfikujący aspekty i wymagania środowiskowe dla jednostek organizacyjnych. Wdrożono i rozbudowano plan OŚ, będący wcześniej częścią planu BIOZ, oraz zmodyfikowano proces oceny aspektów środowiskowych. Poddano aktualizacji 14 standardów ochrony środowiska Budimex SA ułatwiających budowom bezpieczne działanie. Rozbudowano katalog oznakowania środowiskowego, ułatwiający pracownikom na budowach prawidłowe gromadzenie odpadów. Ponadto w 2023 r. wdrożono formularz przyjęcia materiału nasypowego, ułatwiający identyfikację przyjmowanego materiału w celu uniknięcia wbudowania odpadów.
Spółka w trosce o efektywne zarządzanie środowiskiem podjęła decyzję o wdrożeniu europejskiego standardu ekozarządzania – EMAS. Jest to usankcjonowany prawnie system Unii Europejskiej, wspierający ideę dobrowolnego podejmowania działań w dziedzinie ochrony środowiska. Podstawowym celem programu jest rozpoczęcie takich procesów, które pomogą sukcesywnie ograniczać negatywny wpływ na środowisko, wdrażać czyste technologie, dążyć do gospodarki o obiegu zamkniętym, a także informować społeczności lokalne o możliwym oddziaływaniu na ekosystemy. Wdrożenie standardu EMAS poszerzy spektrum narzędzi pomagających postępować z należytą starannością w stosunku do środowiska naturalnego w całym łańcuchu wartości Budimex SA. Analiza i aktualizacja dokumentacji środowiskowej uwzględniły także dodatkowe wymagania niniejszego systemu.
MOSTOSTAL KRAKÓW SA
W 2023 r. nie wystąpiły zmiany w zarządzaniu wpływem na środowisko.
GRUPA FBSERWIS
W 2023 r. nie wystąpiły zmiany w zarządzaniu wpływem na środowisko.
[1] Do lutego 2024 r. pod nazwą Biuro Zakupów, Jakości i Ochrony Środowiska.
