Ogólna charakterystyka rynku

W 2016 roku nastąpiło osłabienie dynamiki wzrostu gospodarczego w porównaniu z rokiem 2015. Według wstępnych szacunków Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) przyrost realnego produktu krajowego brutto w 2016 roku wyniósł 2,8% rok do roku, podczas gdy w 2015 roku kształtował się on na poziomie 3,9%. Do głównych przyczyn spadku dynamiki wzrostu PKB można zaliczyć przede wszystkim spadek inwestycji w sektorze prywatnym oraz publicznym. Nakłady brutto na środki trwałe spadły w roku 2016 o 5,5% w porównaniu ze wzrostem o 6,1% w roku 2015. Wartość dodana brutto w budownictwie w 2016 roku w porównaniu z rokiem 2015 spadła o 11,9%, wobec wzrostu o 3,8% w roku 2015. Rok 2016 był czasem słabnącego zjawiska deflacji. W grudniu 2016 roku, po raz pierwszy od 30 miesięcy, wskaźnik inflacji CPI liczonej rok do roku osiągnął dodatnią wartość równą 0,8%. Stopa bezrobocia w Polsce w 2016 roku zanotowała spadek o 1,4 punktu procentowego z poziomu 9,7% w grudniu 2015 roku do 8,3% w grudniu 2016 roku.

Sytuacja niepewności na rynku budowlanym znalazła odzwierciedlenie we wskaźniku ogólnego klimatu koniunktury w budownictwie, który po okresie silnej poprawy w latach 2014-2015, notował w roku 2016 podobne wartości co w roku 2015. Źródłem niepewności w budownictwie było między innymi zahamowanie lub brak postępu w ogłaszaniu i rozstrzyganiu przetargów w ramach dużych programów inwestycyjnych w segmencie drogowym i kolejowym. Do niemniej istotnych czynników wzbudzających niepewność wśród przedsiębiorstw budowlanych w 2016 roku należało dynamicznie zmieniające się otoczenie prawne, a w szczególności nowelizacja ustawy o zamówieniach publicznych oraz zmiany w ustawie o VAT dotyczące tzw. odwróconego podatku VAT w odniesieniu do usług budowlanych.

Po okresie dwuletniego wzrostu produkcji budowlano-montażowej, rok 2016 był okresem jej silnego spadku. Produkcja budowlano-montażowa spadła rok do roku o 14,4% (w cenach bieżących), wobec wzrostu o 2,3% w roku 2015. Główną przyczyną odwrócenia trendu wzrostowego była sytuacja w budownictwie infrastrukturalnym, które zanotowało spadek rok do roku na poziomie 19,0% (w cenach bieżących). Kluczową rolę w ukształtowaniu niekorzystnego wyniku całego budownictwa infrastrukturalnego odegrało budownictwo kolejowe (spadek rok do roku o 49,8% w cenach bieżących) oraz budownictwo przesyłowe (spadek rok do roku o 31,4% w cenach bieżących). Produkcja budowlano-montażowa w obszarze budowy budynków zanotowała spadek na poziomie 9,1% w cenach bieżących w porównaniu z 2015 rokiem. Jej wartość w 2016 roku była z jednej strony napędzana wzrostem produkcji w budownictwie mieszkaniowym w wysokości 6,2%, a z drugiej strony hamowana przez silny spadek w budownictwie niemieszkalnym na poziomie 15,4%.

Struktura produkcji budowlano-montażowej w 2016 roku nie uległa znaczącym zmianom w stosunku do ubiegłego roku. Nadal największy udział w produkcji budowlano-montażowej mają obiekty inżynierii lądowej i wodnej (51% w produkcji budowlano-montażowej ogółem, wobec 54% udziału w roku 2015). Tymczasem, analogiczny udział budownictwa mieszkalnego wzrósł o trzy punkty procentowe z 14% w roku 2015 do 17% w roku 2016. Po ponad czteroletnim okresie spadku cen produkcji budowlano-montażowej, w grudniu 2016 roku wartość wskaźnika cen produkcji budowlano-montażowej wyniosła 0,2% (wzrost cen rok do roku). Natomiast w ujęciu średniorocznym ceny w 2016 roku spadły o 0,4%, wobec spadku o 0,5% w roku 2015 w porównaniu do roku 2014.

Skala procentowego zmniejszenia wolumenu produkcji budowlano-montażowej była analogiczna jak w 2013 roku, w którym nastąpiło skurczenie rynku budowlanego po okresie intensywnych prac prowadzonych w ramach organizacji EURO 2012 oraz realizacji projektów współfinansowanych w ramach perspektywy finansowej 2007-2013. Realizacja dużych programów inwestycyjnych oraz skuteczność wykorzystywania funduszy europejskich dostępnych w ramach perspektywy finansowej 2014-2020, w dużym stopniu determinować będą dynamikę i kierunki rozwoju budownictwa w Polsce. Zgodnie z informacjami Ministerstwa Rozwoju w 2016 roku nastąpił istotny progres w implementacji nowej perspektywy finansowej. Z puli około 100 tysięcy planowanych umów o dofinansowanie, do końca 2016 roku podpisano ponad 10 tysięcy umów o wartości blisko 115 miliardów złotych, co stanowi około 35% całości funduszy alokowanych do Polski w ramach polityki spójności. Wartość podpisanych umów dotyczących infrastrukturalnych projektów drogowych i kolejowych wyniosła odpowiednio 35,9 miliarda złotych i 10,4 miliarda złotych. Ponadto, wartość wszystkich wniosków o płatność, złożonych do końca 2016 roku wyniosła blisko 21 miliardów złotych, przy udziale infrastrukturalnych projektów drogowych i kolejowych na poziomie odpowiednio 10,6 miliarda złotych i 1,3 miliarda złotych. Pomimo pewnego zaawansowania wykorzystania funduszy unijnych, opóźnienie w realizacji programów inwestycyjnych w dużym stopniu przyczyniło się lub w przyszłości przyczyni się do pogorszenia sytuacji ekonomicznej wielu firm wykonawczych. Ze względu na niesprzyjającą sytuację rynkową w 2016 roku, niektóre z czołowych spółek sektora budowlanego musiały przeprowadzić redukcję zatrudnienia.

W roku 2016 nastąpił istotny wzrost liczby mieszkań przeznaczonych na sprzedaż oddanych do użytkowania osiągając poziom 78,5 tysięcy (wzrost o 25,7% w porównaniu z rokiem 2015). Bardzo dobrą koniunkturę potwierdza liczba mieszkań przeznaczonych na sprzedaż, na których budowę wydano pozwolenie (wzrost rok do roku o 9,7% do poziomu 106,6 tysięcy). Rok 2016 należy uznać za historycznie najlepszy w branży deweloperskiej pod kątem ilości przedsprzedanych mieszkań. Na sześciu największych pod względem obrotów rynkach mieszkaniowych w Polsce (Warszawa, Kraków, Wrocław, Trójmiasto, Poznań, i Łódź) w roku 2016 deweloperzy przedsprzedali około 62 tysiące mieszkań (o około 20% więcej niż w roku 2015).