Sytuacja rynkowa i perspektywy

GRI:

W roku 2018 utrzymana została dobra dynamika wzrostu gospodarczego osiągnięta w roku 2017. Wartość dodana brutto w budownictwie w 2018 roku w porównaniu z rokiem 2017 wzrosła o 17,0%, wobec wzrostu o 6,5% w roku 2017. Ogólna koniunktura w budownictwie z punktu widzenia przedsiębiorstw w zeszłym roku była podobna jak rok wcześniej. Jednym z głównych problemów był silny niedobór wykwalifikowanej kadry na rynku pracy, wskazywany jako jeden z kluczowych czynników wpływających na niepewność prowadzenia działalności gospodarczej. Z drugiej strony sektor budowlany nie odczuwał silnie problemu niedostatecznego popytu na usługi i zbyt dużej konkurencji.

W 2018 roku produkcja budowlano-montażowa wzrosła rok do roku aż o 21,3% (wobec wzrostu o 12,9% w roku 2017). Skala realizowanych inwestycji po raz pierwszy w historii przekroczyła poziom 100 miliardów złotych, co wynikało z bardzo dużego popytu na usługi budowlane, szczególnie w budownictwie infrastrukturalnym, gdzie wzrost produkcji budowlano-montażowej w zeszłym roku osiągnął poziom 23,7% względem 11,7% w 2017 roku. Kluczowe znaczenie miało również budownictwo drogowe (wzrost o 21,0%) oraz budownictwo kolejowe (wzrost w porównaniu z rokiem 2017 o 37,0%). W raportowanym okresie miała miejsce również wysoka dynamika wzrostu produkcji w budownictwie mieszkaniowym, gdzie osiągnięto wartość 17,5%. Budownictwo niemieszkalne odnotowało wzrost wartości o 19,4% w porównaniu z 14,0% w 2017 roku. Było to zasługą przede wszystkim wzrostu w grupie budynków użyteczności publicznej (wartość 43,5% w 2018 roku względem 31,5% w 2017 roku) oraz utrzymanie dynamiki wzrostu w budownictwie przemysłowym, gdzie miał miejsce przyrost produkcji o 13,9% względem 9,9% w roku 2017.

Skala produkcji budowlano-montażowej w raportowanym okresie nie uległa znaczącym zmianom w stosunku do 2017 roku i w dalszym ciągu największy udział w całości tej produkcji miały obiekty inżynierii lądowej i wodnej (51% w produkcji budowlano-montażowej ogółem).

Główną przyczyną poziomu dynamiki i czynnikiem wpływającym na kierunki rozwoju budownictwa niezmiennie jest tempo realizacji dużych projektów infrastrukturalnych oraz związana z nim skuteczność wykorzystania funduszy unijnych. Do końca 2018 roku podpisano ponad 46 tysięcy umów o dofinansowanie o wartości 380,6 miliarda złotych, przy udziale środków unijnych na poziomie 233,5 miliarda złotych, co stanowi około 71% całości funduszy alokowanych do Polski w ramach polityki spójności. Wartość podpisanych umów dotyczących infrastrukturalnych projektów drogowych i kolejowych wyniosła odpowiednio 83,8 miliarda złotych i 30,3 miliarda złotych. W perspektywie kolejnych lat dostęp do środków unijnych będzie na podobnym poziomie i najprawdopodobniej utrzymana będzie ich znacząca rola w rozwoju polskiego sektora budowlanego. Zgodnie z decyzją Komisji Europejskiej z maja 2018 roku, Polska pozostanie największym beneficjentem funduszy unijnych i w kolejnej perspektywie finansowej 2021-2027 otrzyma 73 miliardy euro.

W 2019 roku sektor budowlany będzie napędzany dzięki rosnącym wydatkom inwestycyjnym w obszarze infrastruktury. Wiele przedsiębiorstw rozpoczyna ten rok z komfortowym portfelem zamówień i z zabezpieczonymi przychodami. Bardzo prawdopodobna jest dalsza duża presja kosztowa związana z kontynuacją wzrostu kosztów materiałów i robocizny. Do tego dochodzą trudności ze znalezieniem wykwalifikowanych pracowników oraz zmiany przepisów na niemieckim rynku pracy, które ułatwiają zatrudnienie cudzoziemców spoza Unii Europejskiej na terytorium Niemiec i w związku z tym pracownicy zza wschodniej granicy Polski, z których wsparcia obecnie korzystają polskie firmy budowlane, mogą być zainteresowani pracą w Niemczech, a nie u nas.

Skala inwestycji drogowych w kolejnych latach będzie zdeterminowana przez tempo realizacji „Programu Budowy Dróg Krajowych na lata 2014-2020, z perspektywą do 2025”. W latach 2019-2020 należy spodziewać się kumulacji inwestycji w budownictwie drogowym, m.in. dlatego, że wiele kontraktów realizowanych w formie „zaprojektuj i zbuduj” wejdzie w fazę budowlaną. Co więcej w wyniku niskiej aktywności w zakresie ogłaszania nowych postępowań w 2018 roku, wartość kontraktów na generalne wykonawstwo podpisanych w roku 2019 może być na niskim poziomie. Z drugiej strony, w roku 2019 nastąpi najprawdopodobniej ożywienie w zakresie ogłaszania przetargów, jednak ze względu na długi okres od ogłoszenia przetargu do podpisania umowy, większość kontraktów zawarta zostanie dopiero w 2020 roku. Zgodnie z listą zamówień planowanych do ogłoszenia opublikowaną w styczniu 2019 roku, GDDKiA ogłosi w 2019 roku przetargi na roboty budowlane dla 17 odcinków o łącznej długości 435 kilometrów, w tym kilku odcinków planowanej drogi ekspresowej S19 o łącznej długości przekraczającej 170 kilometrów.

Niezmiennie budownictwo kolejowe pozostaje perspektywicznym obszarem rozwoju z punktu widzenia generalnego wykonawcy. Zgodnie z zaktualizowanym w czerwcu 2018 roku planem finansowania „Krajowego Programu Kolejowego do roku 2023”, łączna wartość projektów realizowanych w latach 2012-2015 przez PKP PLK wyniesie 63,8 miliarda złotych. Dodatkowo na liście rezerwowej znajdują się 64 projekty o wartości 28 miliardów złotych, których wykonanie uzależnione jest od wygenerowanych oszczędności. W dwóch poprzednich latach z uwagi na rosnące koszty oraz ryzyka na kontraktach kolejowych, wiele składanych w przetargach ofert przewyższało budżet inwestora. Zgodnie z harmonogramem przetargów na rok 2019 opublikowanym przez PKP PLK, tempo ogłaszania przetargów w ramach KPK w 2019 roku powinno być nie mniejsze niż w roku 2018.

Jeśli chodzi o budownictwo wodne, zgodnie z harmonogramem realizacji inwestycji w ramach Odrzańskiej Drogi Wodnej i Drogi Wodnej rzeki Wisła, w roku 2020 Ministerstwo Gospodarki Wodnej i Żeglugi Śródlądowej przygotuje program rozwoju dróg wodnych, który umożliwi bardziej wiarygodną ocenę potencjału tego segmentu.

W ostatnich latach, segment budownictwa energetycznego utrzymywał dobre tempo wzrostu w wyniku postępującej realizacji kilku dużych bloków energetycznych o sumarycznej mocy 5,8 GW. Na etapie planowania bądź przetargów znajduje się kilka istotnych inwestycji, w tym elektrownia w technologii tzw. czystego węgla przy kopalni Bogdanka, dwie nowe jednostki o mocy 700 MW każda w Zespole Elektrowni Dolna Odra oraz blok węglowy w Puławach. Pozytywne sygnały w zakresie tempa realizacji programu inwestycyjnego płyną z rynku przesyłu gazu. W sierpniu 2018 roku Gaz-System rozpoczął konsultacje społeczne planu rozwoju sieci gazowej w latach 2020-2029. Plan zakłada przyrost długości sieci w latach 2020-2029 o blisko 3 800 km.

W roku 2018 nastąpił spadek liczby mieszkań sprzedanych przez spółki deweloperskie. Na 6 największych rynkach tj. w Warszawie, Wrocławiu, Krakowie, Łodzi, Poznaniu i Trójmieście sprzedano 64,8 tys. mieszkań względem 72,8 tys. mieszkań sprzedanych w roku 2017. Główną przyczyną spadku sprzedaży jest istotne ograniczenie oferty mieszkań czołowych spółek deweloperskich związane z wydłużeniem procesów formalno-prawnych w trakcie uzyskiwania niezbędnych zezwoleń oraz koniecznością dostosowania cen mieszkań do dynamicznej inflacji kosztów generalnego wykonawstwa inwestycji mieszkaniowych. Czynnikiem, który może mieć pozytywny wpływ na kształt rynku w 2019 roku jest kontynuacja ekspansywnej akcji kredytowej banków, napędzana przez utrzymanie stóp procentowych na niskim poziomie oraz rosnąca zdolność kredytowa Polaków.

Szansą na dalszy rozwój rynku budowlanego mogą okazać się projekty w formule partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP). Pozytywnym sygnałem jest fakt opracowania przez zespół ds. PPP w Ministerstwie Rozwoju i przyjęcia przez rząd dokumentu strategicznego pn. „Polityka Rządu w zakresie rozwoju PPP”. Dokument zakłada, że w latach 2017-2020 zostanie zawartych co najmniej 100 nowych umów PPP, a udział wartości podpisanych umów PPP w nakładach inwestycyjnych w gospodarce narodowej w ramach sektora publicznego powinien osiągnąć 5%.

Kumulacja prac budowlanych w ramach dwóch dużych programów inwestycyjnych w zakresie dróg krajowych oraz linii kolejowych, wspierana przez wysoką wartość inwestycji realizowanych w obszarze budownictwa ogólnego, przełożyła się w ostatnim czasie na dramatyczny wzrost cen materiałów budowlanych, usług podwykonawczych oraz kosztów robocizny. Czynnikiem wspierającym wzrost cen materiałów w roku 2020 oraz latach kolejnych może być potencjalny wzrost cen energii elektrycznej, który wpłynie na wzrost kosztów producentów materiałów budowlanych np. cementowni, a w konsekwencji przełoży się na wzrost kosztów generalnego wykonawstwa robót budowlanych. W związku z problemem dynamicznego wzrostu cen w stosunku do tych zakładanych w kosztorysach ofertowych, w wyniku dyskusji z przedstawicielami inwestorów zdecydowano o wprowadzeniu zmian w metodologii waloryzowania nowych kontraktów, w których nie doszło do podpisania umowy na generalne wykonawstwo, jednak w dalszym ciągu nie został rozwiązany problem braku waloryzacji na kontraktach już realizowanych.